Emanuel Overbeeke is geen onbekende in de Vestdijkgelederen als publicist over de relatie tussen muziek en literatuur. Zijn nieuwste boek, De beste literatuur is muziek, is geen verrassing maar een logisch vervolg. Het is een bundeling van eerder verschenen teksten die voor deze gelegenheid zijn herzien. Een goede bundeling heeft een thematische meerwaarde. Centraal staat de vraag hoe muziek en literatuur zich tot elkaar verhouden. Is het een tijdloos zusterpaar? Overbeeke meent van wel, maar met kanttekeningen. De titel doet vermoeden dat er een dominantie is van de muziek over de literatuur. De eerste zin in het boek luidt; ‘Het beste woord is muziek’, omdat muziek iets kan zeggen dat met het woord ontzegd blijft. De beste schrijvers (ook Vestdijk) gaan uit van dit tekort. Toch wordt er ook gesproken over ‘dichterlijke muziek’ (hoofdstuk 2), waarin de muziek een dienende taak heeft aan de ‘ars poëtica’.
De dominantie van de muziek is dus niet van alle tijden, maar een ‘product van de romantiek.’ Daarvoor was de betekenis van de muziek een afgeleide van tekst, de vocale muziek. De omslag verliep ook niet zonder strijd. Helaas is hierover weinig historische literatuur. Maar de strijd tussen woord en toon is van alle tijden. De historicus Peter Gay krijgt ‘als toegift’ een eigen hoofdstuk omdat hij zonder schroom ook over muziek in een historische context schreef.
Vestdijk is verspreid door het boek heen ruim aanwezig, uiteraard als het over Mahler gaat, en in een apart hoofdstuk over zijn correspondentie met de dichter Joseph Eyckmans. Zij dachten veelal eender over muziek, maar hadden een verschillende smaak die zich uitte over de muziek van Robert Schumann. Deze tekst is bekend uit het eerder verschenen Molto moderato waarin de briefwisseling zelf is opgenomen.
Behalve deze auteurs krijgen nog twee Nederlandse auteurs die in hun literaire werk veel muziek incorporeerden een eigen hoofdstuk. Het zijn Margriet de Moor en Anna Enquist, terwijl Maarten ’t Hart, evenals Vestdijk nog door diverse hoofdstukken heen wandelt.
Emanuel Overbeeke, De beste literatuur is muziek; Essays over muziek & literatuur. Boek.scout, 2021, 147 pagina’s, € 19,50
WvW, 15 maart 2021
