De aanleiding is de verschijning van De koperen tuin in de Perpetua reeks als een van de honderd beste boeken uit de wereldliteratuur*. Jeroen Vullings herleest deze door Vestdijk zelf zo gewaardeerde roman. Ooit las Vullings de roman als achttienjarige in 1981. Herlezing dertig jaar later brengt hem tot het inzicht dat De koperen tuin ‘lezers vereist die al een initiatie in het leven achter de rug hebben’. De hernieuwde kennismaking mondt bovendien uit in een beschouwing over hoe we Vestdijk in de eenentwintigste eeuw moeten lezen.
De Vestdijkkunde heeft De koperen tuin als muziekroman én als liefdesroman gekenschetst. Beide zijn natuurlijk waar, maar in de eenentwintigste eeuw is ‘de wereld fors veranderd’. De wereld waarin Nol en Trix figureerden is er niet meer; hun leven speelt zich af in ‘een vervlogen tijd’. Dat betekent dat de hedendaagse romans van weleer, ook De koperen tuin weliswaar ‘niet bedoeld zijn als historische romans’, toch zo gelezen moeten worden in de eenentwintigste eeuw. Het ging Vestdijk, zo betoogt Vullings in ‘Terug tot Vestdijk: niets ontziend en empatisch’ ( VN, 14 mei 2011) om psyche, liefde, muziek, kunstenaarschap en provincialisme, om universalia. Deze zijn niet meer te lezen als een ‘al dan niet schokkende zedenschets (…), maar als historisch proza over voorbije tijden. Vestdijk doet dat ‘met zo’n levenskracht, zo beeldend, rijkgeschakeerd en fijnmazig (…) dat het (wederom) als literair ijkpunt zou moeten dienen.
* S. Vestdijk, De koperen tuin, Perpetua reeks,
Atheneum-Polak & Van Gennip, 293 p., €24,95
WvW, 15 mei 2011