Vestdijkkring

De knipoog-afbeelding van Paul Dentz als blikvanger voor onze bijeenkomst (2 november) veronderstelt raakvlakken tussen Simon Vestdijk en Rembrandt. Beeldende kunst speelt sowieso bij Vestdijk een belangrijke rol in gedichten, verhalen, romans en essays. Opmerkelijk: Rembrandt ontbreekt in géén van die genres. Beide kunstenaars brachten een groot oeuvre tot stand, beide hebben in hun werk veel aandacht voor zichzelf, Rembrandt in zelfportretten, Vestdijk in zijn autobiografische Anton Wachterreeks, en naar eigen zeggen ook in alle ik-personages.

Anton Korteweg

Voor Vestdijk geldt de eenheid van de kunsten. Dat verklaart waarom in zijn werk beeldende – maar ook toonkunst- diep zijn doorgedrongen. Kunstenaars beziet hij als getuigende voyeurs.  Vestdijk schreef ruim honderd ‘beeldgedichten’, gedichten naar een schilderij, tekening, ets, sculptuur of foto. De dichtbundel Rembrandt en de engelen is hiervan een fraai voorbeeld. De ontstaansgeschiedenis van de bundel en de eigenaardigheden ervan werden door oud-directeur van het Literatuurmuseum –en zelf dichter- Anton Korteweg op de voet gevolgd. De gedichten ‘Lezende Titus’, ‘Saul en David’ en ‘Zelfportret’ dat in het Wallraf Museum in Keulen hangt boeiden hem het meest.

Eleonore van Sloten

Vestdijk schreef drie essays die geheel aan Rembrandt zijn gewijd. Het eerste over het schilderij ‘De Poolse ruiter’ dateert uit 1946. In 1956 volgden twee andere essays. Eén kort essay over ‘Rembrandt als tekenaar’ werd besproken door Leonore van Sloten, werkzaam als conservator in het Rembrandthuis. Het bezit een ruime collectie tekeningen en etsen. Zij besprak het essay lovend. Vestdijk neemt het niet alleen op voor de tekenaar, maar ook voor de onderbelichte etser. Vestdijk vindt Rembrandts tekeningen ‘spontaner’, maar de etsen ‘monumentaler’. Van Sloten kon dit oordeel wel waarderen.

Epco Runia

Dit Rembrandtjaar ter herdenking van de 350^ste sterfdag van de meester opende in het Rembrandthuis met een tentoonstelling over Rembrandt’s Social Network. Epco Runia, hoofd collectie van het Rembrandthuis, deed hiervoor onderzoek naar Rembrandts sociale netwerk. De rebelse schilder blijkt veel, heel veel mensen uit zijn sociaal netwerk te hebben geschilderd, ook familieleden die toen ‘bloedvrienden’ werden genoemd. In een opstel over ‘Rembrandt en zijn mensen’ telt Vestdijk het aantal ‘koppen’ dat op drie groepsportretten voorkomen, De Nachtwacht, De anatomische les en De Staalmeesters (31+9+6). Genoeg voor Vestdijk om te concluderen dat Rembrandt een ‘mensenschilder’ is. Runia vindt het een verrassende invalshoek. Maar toch mondde zijn voordracht uit in een botsing tussen de literator en de kunsthistoricus. Vestdijk vindt hij een goed observator, met verrassende invalshoeken maar zijn subjectieve waardeoordelen (gezichten als wassen beelden) zijn voor hem als de kunsthistoricus niet te volgen.

In de eerstvolgende Vestdijkkroniek volgt meer over de voordrachten van de inleiders.

WvW, 5 november 2019

De leerstoel ‘Literatuur&Geneeskunde’ aan het VUMC organiseerde op 21 september jl. in Amsterdam een symposium over vier schrijvende dokters. Het ging om Arnold Aletrino, Frederik van Eeden, Jan Slauerhoff en Simon Vestdijk. De leerstoel-hoogleraar Arko Oderwald hanteert twee definities voor het begrip ‘schrijvende dokter’. Het gaat om dokters die literair erkend zijn of om dokters die als schrijver bekender zijn dan als dokter. Op de vier schrijvende dokters om wie het hier gaat zijn beide omschrijvingen van toepassing. Een overeenkomst is voorts dat alle vier in Amsterdam hun opleiding tot arts hebben gevolgd, maar niet tegelijkertijd. Tussen Aletrino en Van Eeden enerzijds en Slauerhoff en Vestdijk anderzijds ligt een leeftijdsverschil van bijna veertig jaar. Het gaat duidelijk om twee verschillende literaire generaties: de Tachtigers en de Modernisten. Toch was het opvallend dat in de vier tweeluiken (acht lezingen!) over de schrijvers steeds twee begrippen naar voren kwamen: doodsangst en tweespalt! Over elke schrijver waren er steeds twee sprekers, één vanuit een literaire invalshoek, en één vanuit medische invalshoek. Onder de sprekers waren twee biografen Jan Fontijn over Van Eeden en Wim Hazeu over Slauerhoff. Over Vestdijk spraken Van Walstijn (Vestdijkkroniek)* en de emeritus hoogleraar psychiatrie Van Tilburg.  Er wordt nog overlegd hoe de lezingen te publiceren.

Het symposium waar ruim 200 personen op afkwamen, werd afgesloten door Jankobus Seunnenga en Dick Vestdijk. Zij vertolkten muzikaal gedichten van Vestdijk en Slauerhoff.

WvW, 23 september 2019

* De powerpoint-presentatie van Wilbert van Walstijn (pdf-bestand)

Afgelopen maandag 12 augustus is dichter en criticus Tom van Deel in zijn woonplaats Amsterdam op 74-jarige leeftijd overleden. Tom van Deel stond altijd op de bres voor Simon Vestdijk als dichter en was een van de bezorgers van zijn Nagelaten Gedichten. In 2010 stelde hij nog zijn fraaie bloemlezing samen Een snik tot glimlach omgelogen. Persoonlijk vond hij Mnemosyne in de bergen een hoogtepunt in Vestdijks dichtkunst.
Tom is altijd lid van de Vestdijkkring gebleven.

WvW, 17 augustus 2019

Bericht in NRC van 16 augustus 2019

(klik op de afbeelding om te vergroten)

ZATERDAG 2 NOVEMBER 2019 14.00 – 16.45 UUR

THEATERZAAL OPENBARE BIBLIOTHEEK AMSTERDAM

OOSTERDOKSKADE 143 (7^DE ETAGE)

———————————–

Het programma in pdf-formaat: flyer-vestdijk-rembrandt-en-beeldende-kunst

Uw mening…

De popularisering van Vestdijk

Het uitgangspunt
De literatuur heeft meer moeite de lezer aan zich te binden. Hoewel de boekenmarkt weer groeit, blijken literaire auteurs gestaag minder te verkopen. Bestsellers zijn vaker te vinden in populaire genres en non-fictie boeken. Er zijn zorgen over deze vorm van ontlezing, in het bijzonder onder jongeren en ook waar het de klassiekers betreft in de Nederlandse literatuur. Dode schrijvers worden al gauw vergeten in het ‘rijk-van-hier-en-nu’. De verplichte leeslijst is omstreden. Wat te doen? Populariseer de boeken! Nieuw is deze aanpak niet, en in de praktijk neemt het toe (Reve, Bordewijk, Couperus, Carmiggelt en ook Vestdijk). De manier waarop kan sterk verschillen, van illustreren naar verstrippen, van inkorten tot hertalen.

Marita Mathijsen, emeritus hoogleraar 18^de- en 19^de-eeuwse letterkunde is 180 graden van mening veranderd, van nee naar ja. Hiervan getuigt zij publiekelijk. Zo vertolkte zij haar ommekeer: ‘Liever een luie lezer dan geen lezer. Hertalen mag. Het is de enige manier om literatuur uit het verleden te redden van de vergetelheid. We leven in een cultuur van haast en snelheid, van korte zinnen. Je kunt niet verwachten dat lezers van nu de tijd nemen voor alle uitweidingen en bijzinnen in literatuur uit vroegere eeuwen. Ze gaan ook niet meer te voet naar Parijs. Ik ben nu zelfs voor inkorten. Niet van harte, maar als we het niet doen leest niemand meer klassiekers en dat zou jammer zijn want er zitten pareltjes bij. (…)

‘Ik sta niet meer achter het standaardwerk ‘Naar de letter’ dat ik heb geschreven. In de nieuwste digitale editie heb ik dat in een nawoord vermeld. Ik ben pragmatisch geworden. Waar ik kan pleit ik voor hertaling, inkorten en tv-series van mooie oude werken, in de hoop dat die literatuur toch mee blijft doen.’

Schrijfster en columniste Sylvia Witteman ziet de goede bedoelingen van popularisering wel in, maar twijfelt aan het effect daarvan en wijst erop dat dit ‘negatief kan zijn’. Zij vreest ‘dat de lezers ontgoocheld zullen denken: “Is dit nu een beroemde schrijver? Laat verder maar zitten dan”.

De redactie van de Vestdijkkroniek is benieuwd naar uw mening. Naast een enkele algemene vraag, gaat het ons vooral om uw mening te peilen over verschillende mogelijkheden van popularisering van het werk van Vestdijk! Laat u uw mening horen? In een volgende Kroniek komen wij erop terug.

Insturen
De vragenlijst staat op de website en verschijnt in oktober in de Vestdijkkroniek.
– U kunt deze vragenlijst (pdf-formaat) downloaden, digitaal invullen en opslaan. Het ingevulde formulier kunt u vervolgens insturen per e-mail naar wvw@vestdijk.com.
– Ook kunt u het formulier afdrukken, invullen en per post opsturen naar:
Redactie Vestdijkkring, Joseph Haydnlaan 104, 2324 AV Leiden.
– U kunt uw antwoordformulier ook op 2 november tijdens het symposium ‘Vestdijk, Rembrandt en beeldende kunst’ deponeren in de daartoe bestemde doos.
Op 2 november sluit de inzending!

De redactie dankt u voor uw reactie!

WvW, 8 juli 2019 (aanpassing tekst over insturen 9 juli 2019 – HT)