Vestdijkkring

In 1977 verscheen de film Soldaat van Oranje onder regie van Paul Verhoeven. Kosten noch moeite waren gespaard, de film was tot dan toe (en nog lang daarna) de duurste Nederlandse speelfilm. Over de totstandkoming van deze film is een boek verschenen met daarin een terugblik op deze klassieke oorlogsfilm: Op zoek naar Soldaat van Oranje door Bart Juttmann. Hij spreekt met vrijwel alle nog levende betrokkenen, waaronder Verhoeven en de scenarist Soeteman.

André Waardenburg bespreekt het boek (NRC, 17 november) lovend als ‘een onderhoudende terugblik’ en noteert waarom de film destijds toch niet ‘het eclatante succes’ werd waarop werd gehoopt. Volgens Verhoeven kreeg de film negatieve kritieken ‘doordat de tijdgeest plotseling omsloeg door de Lockheedaffaire’ rond Prins Bernhard’ die als beschermheer van de film optrad. Toch speelt de film ‘een sleutelrol als het gaat om de ontmanteling van de mythe van het verzet.’ Een jaar na Soldaat van Oranje ‘werden de knulligheid van het verzet en de relativiteit van heldendom nog eens bekrachtigd door Pastorale 1943 van Wim Verstappen, naar Vestdijks roman.’ Maar in de latere musical van de Soldaat van Oranje wordt de kritische houding weer ingewisseld voor ouderwetse heroïek.

WvW, 19 november 2020

De herdenking van de tiende sterfdag van Harry Mulisch heeft veel los gemaakt. Over de schrijver zelf, maar ook over het bestaan van ‘de grote drie’. Waren zij ieder wel zo groot als zij voor zich claimden? Veel uiteenlopende reacties waren te horen en te zien in alle media: Mulisch draaide zich om in zijn graf (Althuisius), De leden van de Herenclub kwamen voorbij in het mausoleum (Max Pam), De grote drie is een nostalgisch, mannelijk concept (Sander Bax). Op sociale media was het ook raak: wie heeft dat begrip grote drie bedacht? Er werden lijstjes geproduceerd met alternatieven voor de drie. Vestdijk kwam hierop enkele keren voor, maar in reactie daarop door anderen weer afgeserveerd. In een ingezonden brief in Trouw schreef Gerrit Manenschijn over Mulisch: ‘Hij bleef als schrijver ver achter bij iemand als Vestdijk. Een ijdeltuit kan nu eenmaal geen groot schrijver zijn.’ Zonder meer schokkend is de studente Nederlands die in het programma Nieuwsuur zei de grote drie niet meer te lezen, omdat in hun werk geen vrouwen voorkomen en als zij er wel in voorkomen die vrouwen heel anders praten dan de vrouwen van nu. Dit ‘hier-en-nu-argument’ is de doodsteek voor literatuur, en alle cultuurhistorie. Iets dergelijks heb ik ook schrijfster Nina Weijers eens horen verkondigen over Vestdijk.  Dan toch liever het eerlijke antwoord van influencer Famke Louise die in het programma M zei dat ze niet van lezen hield.

WvW, 30 oktober 2020

Criticus Rob Schouten houdt van precieze en geduldige tekening van karakters en handelingen. Dat is op te maken uit zijn bespreking van het vierde deel van de cyclus over Ewout Meyster door Wessel te Gussinklo. Ook in het vierde deel als Meyster Op weg is naar De Harz, behoort dit personage tot ‘dat exclusieve kringetje’ van personages dat je als lezer ‘zo goed leert kennen, dat ze je vertrouwd worden, haast als vrienden.’  Schouten doelt op Anton Wachter, Kees de jongen en Albert Egberts. Hij overweegt nog Eline Vere maar zij valt af, bij Schouten zijn het mannen.

Voorafgaand in dezelfde Verdieping van Trouw (10/11 oktober) houdt Maaike Meijer zich bezig met ‘De eeuwige prijzenkloof’ tussen mannen en vrouwen. Zij schrijft verontwaardigd over dat voor de komende Boekenbon Literatuurprijs ‘weer maar één vrouwelijke auteur is genomineerd.’ Twee keer in haar essay valt ze erover dat Uit het leven van een hond van Sander Kollaard de afgelopen keer is verkozen boven Vallen is als vliegen van Manon Uphoff, terwijl de laatste roman ‘door veel lezers en critici hoger gewaardeerd’ is. Volgens Meijer komt dat door ongelijke kansen van vrouwelijke kunstenaars.

Daar ben ik niet zo zeker van. Mogelijk ligt het niet aan de auteur, maar aan de hoofdpersoon. In Uit het leven van een hond is het hoofdpersonage een man; bij Vallen is als vliegen een vrouw. Kan het zijn dat ik daarom de roman van Kollaard hoger aansloeg dan van Uphoff?

WvW, 12 oktober 2020