Vestdijkkring

Maaike Meijer: M. Vasalis. Een biografie G.A. van Oorschot, € 35

Terechtwijzingen aan de beginnende Vasalis

Het is niet overgeleverd waarom de beginnende, jonge Vasalis haar eerste gedichten aan Vestdijk ter beoordeling toestuurde. Feit is dat ze het heeft gedaan. Haar biografe Maaike Meijer veronderstelt dat ‘Kien’, zoals zij haar meestal intiem aanspreekt, het deed omdat ze ook arts was. Zij heeft in Vestdijk een ‘constructieve adviseur’ gevonden, die er niet voor terugdeinsde zich vergaand met haar gedichten te bemoeien. De eerste zending wordt nog uiterst kritisch beoordeeld, ondanks het talent dat Vestdijk onmiddellijk bij haar onderkent. Haar probleem is ‘breedsprakigheid’, te veel aandacht voor ‘rijm’ waardoor er te vaak een toevlucht moet worden genomen tot ‘stoplappen’, zo wijst de kritische lezer Vestdijk haar terecht.

Na een tweede zending is Vestdijk al enthousiaster, maar dit belet hem niet veranderingen aan te brengen in sommige gedichten. Zo wijzigt hij onder andere haar beroemd geworden gedicht ‘De idioot in het bad’. Ook schrapt hij twee slotstrofen in ‘Pension’. Vasalis verwerkt inderdaad verschillende van Vestdijks ingrepen, door hem zelf in een brief aan Greshoff betiteld als ‘nogal gepruts’. Meijer kon tot deze vaststellingen komen omdat de brieven waarin Vestdijk zijn ‘gepruts’ aanbracht, bewaard zijn gebleven. Van de 12 toegestuurde gedichten voor ‘Groot Nederland’ selecteert Vestdijk er zes, die evenwel door nalatigheid van hoofdredacteur Greshoff   niet worden geplaatst.

Hoewel Vestdijk in zijn twee recensies over dichtbundels van Vasalis uiterst lovend is, beticht Meijer evenals in haar artikel in het Vestdijk-jaarboek 1998   Het oog van de meester hem van ‘sekse etiketteren’. Wat een term! Zij neemt Vestdijk kwalijk dat hij Vasalis als een vrouwelijk dichterlijk talent ziet. Lyriek wordt door Vestdijk als vrouwelijk bestempelt en plastiek als mannelijk. Hij vergelijkt haar ook met een andere vrouwelijke dichter: Hadewych. Maar in zijn De glanzende kiemcel ontbreekt Vasalis, zoals alle vrouwelijke dichters. Mij dunkt dat Meijer hier een verplichte dienst bewijst aan haar eigen feministische tooi, niet minder dan dat Vestdijk door een mannelijke preoccupatie zal zijn gehinderd.

Vasalis zelf heeft Vestdijk maar een keer in levende lijve ontmoet, zo schreef zij aan biograaf Hans Visser. Bij koningin Wilhelmina in 1945. ‘Het bezoek was niet bevorderlijk voor onderling contact’. In de brief laat zij ook weten het meest genoten te hebben van Terug tot Ina Damman en De koperen tuin. Ander werk van hem heeft haar ‘zeker geboeid maar nooit echt aangesproken’. Jammer dat in de biografie niet verhelderd is waarom dat zo was! Over de relatie Vasalis-Vestdijk bevat de biografie eigenlijk helemaal geen nieuws.

  WvW, 13 april 2011

Peter Buwalda is auteur van het alom geprezen romandebuut Bonita Avenue.
Het betreft hier een familiedrama, dat meteen genomineerd is voor de Libris Literatuur Prijs 2011. Het speelt zich af in Enschede als daar in 2000 de vuurwerkramp plaatsgrijpt. Kinderen komen in verzet tegen vader. Andere ingrediënten zijn zelfmoord, porno, moord en doodslag. Maar ‘van deze weinig verheffende ingrediënten heeft Peter Buwalda een zeldzaam levendige en lijvige debuutroman gebrouwen, die van stilistisch vuurwerk aan elkaar hangt’, zo lezen we in de nominatie van de Libris jury.

In de Volkskrant van 18 maart jl. wordt Buwalda geïnterviewd. Hij spreekt over zijn ‘grootspraak, nog voor ik begonnen was’. Deze grootspraak jutte hem op: ‘Wanneer je zo dom bent als ik om grote schrijvers als Jonathan Franzen, Truman Capote en Simon Vestdijk als voorbeelden te noemen, dan is er werk aan de winkel’. Kennelijk fungeren de genoemde voorbeelden als een norm. Ook Vestdijk? Buwalda: ‘Ja. Op zijn best was hij briljant. Vijf vadem diep, mijn geheimtip. Meer zeg ik niet’.
Over de huidige literatuur lijkt de nu 38 jarige auteur niet erg te spreken. Toen hij als redacteur bij een uitgeverij ging werken, ‘kwam ik aan een soort koekjesmachine te staan waar dagelijks romans uitrolden’. Soms ook wel goed geschreven, maar ‘ minstens zo vaak eierdozernpulp’. Al tijdens zijn studie Nederlands kreeg hij de indruk ‘dat na Bordewijk, Vestdijk en Hermans ‘de Nederlandse literatuur ophield’. Daarna is er ‘eigenlijk niets meer van dat niveau verschenen’. Deze ervaring maakte het waarschijnlijker zelf ook eens een poging te wagen’. Buwalda deed dat ‘Vesdijkiaans”: evenals zijn voorbeeld koos hij op latere leeftijd (35 jaar) voor de afzondering om een debuut te schrijven dat met een omvang van 534 pagina’s vergelijkbaar is aan het romandebuut van Vestdijks Kind tusschen vier vrouwen  met 557 pagina’s.
WvW, 18 maart 2011

23 maart 2011 is het 40 jaar geleden dat de schrijver Simon Vestdijk overleed. Vestdijk, geboren in 1898, debuteerde als romanschrijver pas laat: in 1934 publiceerde hij de roman Terug tot Ina Damman. Zijn roem nam snel toe en na de oorlog werd hij de belangrijkste schrijver van de Nederlandse literatuur van dat moment. Na zijn dood in 1971 verbleekte zijn ster snel, misschien omdat de “grote drie”, Hermans, Reve en Mulisch kwalitatief met hem concurreerden. Thans staan de boeken van Vestdijk in de kelders van bibliotheken. Dat is niet terecht, vindt Neerlandicus Flip Hammann en hij hoopt dat in een voordracht duidelijk te maken. Hij zal leven en werk van Vestdijk bespreken aan de hand van citaten en afbeeldingen. Na de pauze draagt acteur Hans Dagelet uit het werk van Vestdijk voor.

Locatie: Het Oude Slot, Heemstede
Voor meer info zie: www.podiumoudeslot.nl

Dit jaar is het levensverhaal, zeg maar de biografie het thema van de boekenweek. Vestdijk schreef tal van historische romans en novellen, waarin historische personages tot hoofdpersoon van de roman of het verhaal genomen werden. El Greco, Pilatus, Voltaire en Lodewijk XV zijn hier voorbeelden van, maar aan een biografie, noch aan een vie romancié heeft Vestdijk zich niet gewaagd. Hoewel men Het vijfde zegel  

Het is misschien erg gewaagd te stellen dat Vestdijk toch op enigerlei vorm zich aan het biografische levensverhaal heeft ‘bezondigd’. Gaat men hierin mee, dan is waarschijnlijk te concluderen dat Vestdijk de kortste ‘biografie’ geschreven heeft die er is! Hiervoor leze men het gedicht Acrostichon dat is opgenomen in Rembrandt en de Engelen; twaalf gedichten en een acrostichon (1956). Hierin vat Vestdijk het leven van Rembrandt op een cryptische wijze samen…

  WvW, 12 maart 2011

Marjoleine de Vos schrijft in haar column (NRC, 18 februari 2011) over trouw zijn aan verdriet. Over verdriet heenkomen kan aanvoelen als ontrouw. In dit verband herinnert zij haar lezers aan Brakman en aan Vestdijk. Brakman schreef ooit in Het zwart uit de mond van Madame Bovary over de man die op enig moment werd ‘gestempeld tot de man, die ik altijd zou blijven, iemand met een niet te stillen verlangen, iemand die een verlies met grote trouw in zich omdraagt en er niet om getroost wil zijn.’
Deze zin toont gelijkenis met wat Vestdijk uitdrukt in zijn beroemde slotzin van Terug tot Ina Damman waarin Anton Wachter ‘onwankelbaar trouw blijven zou aan iets dat hij verloren had,- aan iets dat hij nooit had bezeten.’ Volgens De Vos zijn trouw en ontroostbaarheid hier vrijwel hetzelfde geworden.

WvW, 21 februari 2011