Vestdijkkring

Jan Blokker over Simon Vestdijk

De op 6 juli jl. overleden schrijver, columnist en scenarist Jan Blokker had een fascinatie met Vestdijk. Blokker schreef het scenario voor de verfilming van Het glinsterend pantser en voor de onlangs nog op dvd uitgebrachte tv-serie Op afbetaling.

Toch is Blokker als scenarist niet geheel aan zijn trekken gekomen, want –zo bekende hij in een interview met Joost Niemöller in Vara TV magazine (nr. 40 1998)- zijn voorkeur voor verfilming van een roman van Vestdijk lag bij Else Böhler, Duits dienstmeisje. In dat interview beschouwt Blokker zijn eigen fascinatie met Vestdijk. Over Terug tot Ina Damman bekent Blokker het ‘bijna uit zijn hoofd’ te hebben gekend. Gevraagd of er iets van dweepzucht met Vestdijk was, erkent Blokker dat je te maken had met een behoefte aan ‘rolmodellen’, maar ook ‘had Vestdijk zo ontzettend met mezelf te maken’. Dat gold zeker voor de ‘pubergevoelens’ in Terug tot Ina Damman.

Evenals in zijn columns schuwt Blokker geen ferme uitspraken. Zo noemt hij Vestdijk ‘een latent homoseksuele schrijver’, die bovendien ‘niet met vrouwen om kon gaan’ en mogelijk daarom ‘een typische mannenauteur’ was, die niet door vrouwen werd gelezen.

Blokker en Vestdijk hebben elkaar nooit ontmoet; wel onthult Blokker dat hij bij de aanvang van zijn schrijfcarrière hem een novelle wilde toesturen waarvoor hij later de Reina Prinsen Geerligsprijs heeft ontvangen. De prijs is voor een aankomend talent. Omdat Vestdijk zijn held was, schreef Blokker hem een briefje of hij hem iets mocht toesturen van zijn werk. Blokker ‘kreeg toen een klein kaartje terug met een vriendelijke, vijfregelige afwijzing. Hij had geen tijd’.

Toch mooi dat deze afwijzing geen rancune bij Blokker heeft achtergelaten, anders waren wij verstoken gebleven van zijn scenaristisch werk bij twee Vestdijk-films!

vW, 16 juli 2010

Veel aandacht voor Mahler, dit jaar en volgend jaar. In 2010 is het honderdvijftig jaar geleden dat de Oostenrijkse componist Gustav Mahler werd geboren, en in 2011 is het honderd jaar geleden dat hij stierf. Er is geen Nederlandse schrijver die zo veel over hem heeft geschreven als Simon Vestdijk. In 1960 verscheen de studie van Simon Vestdijk Gustav Mahler, Over de structuur van zijn symfonisch oeuvre.

Onlangs heeft uitgeverij De Bezige Bij Vestdijks bundel Over Gustav Mahler heruitgegeven (ISBN:  978 90 234 6294 1, paperback 256 blz., prijs € 19,90). De essays worden voorafgegaan door ‘Het hemelse leven’, een lang, afwisselend verhalend en lyrisch gedicht van Ramsey Nasr over de vierde symfonie van Gustav Mahler. Van de website van de BB:

Het Concertgebouw zal in deze twee jaar alle symfonieën van Mahler ten gehore brengen, inclusief de onvoltooide tiende, onder leiding van onder anderen Mariss Jansons, Pierre Boulez en Bernard Haitink. Vooral Haitink is in zijn visie op Mahler, een van zijn lievelingscomponisten, zeer beïnvloed door Simon Vestdijk, die als uitmuntend muziekkenner over alle muziek van Mahler indringende essays heeft geschreven, vooral over diens symfonieën. In Over Gustav Mahler  zijn alle essays van Simon Vestdijk over deze grote en nog altijd controversiële componist bijeengebracht.

Vestdijk heeft ook in zijn romans uitgebreid aandacht voor Mahler, zijn lievelingscomponist. Belangstellenden kunnen hiervoor ondermeer terecht in De beker van de min. Hierin beschrijft Vestdijk de ervaringen van de student Anton Wachter als deze symfonieën van Mahler hoort in het Concertgebouw.

Zonder meer intrigerend is het negende hoofdstuk in De kellner en de levenden. Het handelt over ‘Het verboden lied’. Het gaat hier om Mahlers Kindertotenlieder. Tandarts Van Schaerbeek hoort deze liederen vertolkt door een schim van zijn vrouw en brengt hem tot het schuldige inzicht dat hij zijn vrouw een muzikale carrière heeft gedwarsboomd evenals haar verlangen naar een kind. Het is een allusie op het huwelijkse leven van Gustav en Alma Mahler.

WvW, april 2010

Tevens wil ik attenderen op de waarderende bespreking van Vestdijks heruitgegeven essays over Mahler in de boekenbijlage van vrijdag 2 juli in NRC-Handelsblad door Peter de Bruijn onder de titel: De zon waar het muziekleven om draait; de wonderbaarlijke opkomst van de Mahler-waardering verklaard. De Bruijn:
‘Vestdijk graaft diep, schrijft levendig en is trefzeker in zijn oordeel.’

WvW, 3 juli 2010

Bijna drie jaar heeft de verbouwing van het Letterkundig Museum geduurd. Bij gelegenheid van de heropening van het Letterkundig Museum door Harry Mulisch op 4 maart dit voorjaar verscheen het fraai uitgegeven magazine Letter, als ging het om de aankondiging van een nieuwe lente in de literatuur. Het gaat over Het Pantheon, de nieuwe tentoonstelling in het LM waarin 100 schrijvers, samen goed voor 1000 jaar literatuur worden gepresenteerd.
Hella S. Haasse opent de rij artikelen met haar keuze uit ‘favoriete openingszinnen’. Openingszinnen zijn belangrijk voor de toonzetting. Haasse vat de openingszin ruim op, zoals blijkt uit de favoriete openingszinnen die zij geeft. Ook een openingszin van Simon Vestdijk valt bij haar in de prijzen:
‘Het was voor het eerst, dat ik mijn ouders in Freiburg een langer levensteken deed toekomen. En dan te moeten bedenken dat deze brief van leugens aan elkaar hing!’.
Met deze zin begint De hôtelier doet niet meer mee.

Uit dit voorbeeld blijkt dat voor Hella Haasse de openingszin ‘soms uit meerdere kortere, maar duidelijk samenhangende zinnen blijkt te bestaan’. Een dergelijke eerste zin kan een opmaat zijn voor het verhaal dat verteld gaat worden. In het voorbeeld van Vestdijk hierboven gaat het maar om twee korte zinnen, maar uit een andere keuze van Haasse blijkt de openingszin zich over een hele alinea uit te strekken (De kapellekensbaan van Louis Paul Boon).

De redactie roept lezers van de Vestdijkkroniek op hun favoriete openingszin in het oeuvre van Vestdijk te melden. In het volgende nummer van de kroniek zal dan een overzicht van de binnengekomen reacties worden gepubliceerd.

U kunt uw favoriete openingszin tot 15 december 2010, liefst voorzien van een korte toelichting (maximaal 50 woorden) insturen naar:

Wilbert van Walstijn
Joseph Haydnlaan 104
2324 AV Leiden
e-mail: wvanwalstijn@hotmail.com

Trouw-redacteur Peter Henk Steenhuis voert al enige tijd vele gesprekken met de Amsterdamse filosoof Theo de Boer (1932) over zijn passie voor poëzie. De belangstelling van De Boer gaat vooral uit naar de relatie tussen poëzie en filosofie. Hij beschouwt beide als ‘bondgenoten in ervaren werkelijkheid’. Daarom betrekt De Boer al sinds de jaren tachtig de dichtkunst bij zijn filosofische werk. In Trouw van zaterdag 19 juni verscheen de 23ste aflevering in deze boeiende serie ’Denken over dichten’ in Letter & Geest. De Boer analyseert in deze aflevering ‘Vestdijks wond, de liefde en de meesteres’ in het volgende (nagelaten) sonnet:
 
Geen wonde is zo diep als gij,-
Maar ’t peilen gaat maar tot de rozen
Die voor éen zomer uitgekozen
Hun wanhoop loozen zij aan zij.
 
Bezit ‘k haar dan in mijmerij?
Eén daad’loos uur,- welk bleek verpoozen!
En weer de krenkingen der rozen,
Hun roode kreuken: zoo zijt gij.
 
Vergank’lijkheid leeft nooit alleen.
Gepaard vergaat men traag, en geen
Bevel zal zoo als ’t háre duren.
 
Zoodat ik, met haar lot begaan,
Den meimaand opsla van haar naam
En haar bezit in schemeruren.
 
De Boer betoogt dat Vestdijk met dit gedicht een lange traditie in de liefdespoëzie voortzet, waarin niet een bepaalde geliefde wordt bezongen, maar waarin de bezongen vrouw representatief is van een soort, of een Idee vrouw. Zij is ‘een strenge meesteres’ waarvan hij de naam opzoekt bij de meimaand. Bij Gorter is mei éen van de ‘twalef zusters’ die de maanden symbolyseren.

WvW, 21 juni 2010

Een nieuwe bloemlezing van gedichten van Simon Vestdijk. Gekozen en ingeleid door Tom van Deel.
Deel zes uit de bloemlezingenreeks van uitgeverij Van Oorschot.
Verschijnt binnenkort.
17 juni 2010

NB: in september 2010 verschenen.
Zie site met de inleiding van T. van Deel
Een kritiek op deze bundel van Huub Beurskens op de website van De Reactor: Apollinische Barok