Vestdijkkring

Op 13 december 2018 promoveerde aan de Radboud Universiteit Nijmegen Ton Bastings op een proefschrift met titel Meesters van papier. De leraar in de Nederlandse romanliteratuur. Bastings onderzoekt tien romans met leraren als hoofdpersonages, geschreven door auteurs die zelf hebben lesgegeven in het voortgezet onderwijs. Die auteurs zijn Jan Siebelink, Robert Anker, L.H. Wiener, Cyrille Offermans en Martje van der Brug. Vanwege zijn selectiecriteria kan Bastings geen aandacht geven aan Vestdijk, al noemt hij hem wel een aantal keren. Van de tien stellingen die aan de dissertatie zijn toegevoegd zijn er twee interessant.
Stelling VI:  Bekkerings vraag of Vestdijk, in verband met Terug tot Ina Damman (sic) Kees de jongen van Theo Thijssen heeft gelezen, dient men met een volmondig ‘ja’ te beantwoorden.
En VII: Ivoren Wachters van Simon Vestdijk is een verbeterde versie van Dr. Dumay verliest van… Menno ter Braak en behoort vooral vanwege de titel tot de Wachterromans.

FH, 26 december 2018

Minister Van Engelshoven (Cultuur) zet voor de jaren 2021-2024 in op vernieuwing en diversiteit. Dat blijkt uit haar adviesaanvraag aan de Raad voor Cultuur. Zorgen maakt zij zich over de ontlezing. In de NRC-Handelsblad van 21-12 toont zij zich ambitieus; er wordt flink geïnvesteerd zowel in cultureel erfgoed als in vernieuwing. Van Engelshoven: ‘Cultuur werd weggezet als onbelangrijk voor de samenleving. Wat ik vooral hoop terug te brengen is het besef dat kunst en cultuur essentiële zuurstof zijn.’ Zij is optimistisch, ook politiek ziet zij een breed draagvlak voor een beleid gericht op nieuwe makers en nieuwe genres. En er is het besef dat ‘we op bijna op alle fronten internationaal meetellen.’ Ondanks dit optimisme is de bewindsvrouw zorgelijk gestemd over de ontlezing. Zij heeft in haar advies (ook aan de Onderwijsraad) aparte vragen gesteld over de literatuur. Kinderen lezen goed maar vinden het niet leuk. Wat is daar tegen te doen? ‘In literatuur is ook wel aandacht nodig voor nieuwe vormen. Spoken word is daar een mooi voorbeeld van. Grote groepen jongeren raken daar gefascineerd door taal, zonder dat ze Vestdijk uit de kast trekken in de bibliotheek.’

WvW, 22 december 2018

Het leukste is als je argeloos, daar waar je er niet op bedacht bent, iets leest over Simon Vestdijk. In de decembermaand ben ik vaak in boekwinkels te vinden, al bladerend in boeken die vers van de pers om aandacht vragen. In mijn handen ligt de in recensies sterk geprezen Jelle zal wel zien. Het is toch een soort gevoeligheid dat mijn scannend oog viel op Terug tot Ina Damman, pagina 30. Het ging over de Harlinger hbs die Vestdijk tussen 1912 en 1915 bezocht en een intense liefde opvatte voor Ina. De school zelf beschreef hij als een ‘grijsgekalkte steenklomp’. Niet zonder reden, want toen al was het een oud en vervallen gebouw, eigenlijk ongeschikt om er onderwijs te geven. In 1928 verhuisde de hbs dan ook van het ‘slechtste’ naar het ‘mooiste’ gebouw van Nederland, maar de school komt in 1934 toch in de problemen vanwege de ‘crisistijd’. Het gevolg: te weinig leerlingen! Nieuwe leerlingen moesten worden geworven en in 1935 is een van de nieuwe leerlingen Jelle Zijlstra, de latere minister-president en bankdirecteur. Daar op de Harlinger hbs, die intussen vijfjarig is geworden, vindt hij ‘een oase van scholing’. Dat heeft zijn vruchten afgeworpen, ook in die zin dat Jelle Zijlstra een liefde voor kunst, cultuur en boeken opvatte. Wat de literatuur betreft genoot hij van Vestdijk ‘die in Terug tot Ina Damman zo prachtig schreef over het Harlingen van zijn jeugd.’

Jonne Harmsma, Jelle zal wel zien; Jelle Zijlstra, een eigenzinnig leven tussen politiek en economie. Uitgeverij Prometeus

WvW, 12 december 2018

Jos Joosten, hoogleraar letterkunde, mijmert in Neerlandistiek (22-11-18) over zijn eigen leesgeschiedenis van Vestdijk. Aanleiding is het ‘mooie artikel’ van Herman Stevens in de NRC over Vestdijk die vergeten wordt in de letteren. Joosten is in Leeuwarden en loopt in de Prinsentuin, bekend uit Vestdijks De koperen tuin. Als scholier vond hij het ‘een wondermooi boek’. In die tijd was hij een ‘fanaat Vestdijklezer’, maar nu denkt hij dat ‘er destijds héél veel langs hem heen gegaan is van wat er aan de hand was in de romans’, waarin hij toch doorlas ‘met een gefascineerd onbegrijpen’. Het vijfde zegel viel tegen, maar Pastorale ’43, Else Böhler en De kellner en de levenden vond hij mooi. Tijdens zijn studie Nederlands volgde hij een heel semester werkcolleges van Kees Fens over Vestdijks Verzamelde verhalen. Dat zou hij graag nog eens over willen doen, al kon De oubliette waar Fens ‘laaiend enthousiast’ over was hem minder bekoren. Joosten koos voor De bruine vriend, waar hij een werkstuk over schreef. Geleidelijk is hij meer van Vestdijks poëzie gaan houden met als hoogtepunt De uiterste seconde. Recent las hij de briefwisseling van Vestdijk en Henriëtte van Eyk. Daarin vond hij Vestdijk ‘heel erg een calculerende confectieboekenschrijver’.
Toch voelt hij zich geroepen hem weer eens te gaan herlezen en thuis te kijken in zijn boekenkast wat hij daar van Vestdijk aan zal treffen.

WvW, 28 november 2018

Tijdens de 20^ste uitreiking van de Anton Wachterprijs was Herman Stevens één van de voormalige prijswinnaars die deelnam aan voor die gelegenheid speciaal belegde literaire avond. Zijn optreden die avond was licht recalcitrant te noemen. In zijn artikel dat in de NRC (19-11-2018) verscheen blijkt waarom. Niet dat Vestdijk vergeten wordt maakt hem boos, maar de onzin die over hem werd uitgestrooid en het gebrek aan ‘eerbied’ heeft hem gestoord. ‘In Harlingen bleken de jongere schrijvers nauwelijks iets van Vestdijk te hebben gelezen en de suggestie dat je daar iets aan zou kunnen hebben, wekte irritatie op. Vestdijk is de Ultieme Dode, Witte Man in onze letteren.’ Zo werd Vestdijk afgeserveerd omdat hij ‘achterhaalde ideeën over vrouwen en een madonna –hoercomplex’ had. Stevens ziet wel een probleem in deze ‘koppensnellerij’. Vestdijk was de kritiek al voor: ‘Wanneer Ina klaagt over Anton, heeft de schrijver dat bedacht. De acht delen van de Anton Wachter-cyclus vormen één schitterende marathon van zelfkritiek.’ Dat vergt moed, concludeert Stevens. Volgens hem ligt het niet aan Vestdijks kijk op man-vrouwrollen dat hij niet meer gelezen wordt. Dat lot wacht anderen in ons land ook. De werkelijke oorzaak van de ontlezing is ‘dat onze literatuur geen geschiedenis meer heeft’; in het buitenland is dat wél het geval. Daar zijn grote schrijvers nog verplicht in het onderwijs.

WvW, 20 november 2018