Vestdijkkring

Willem Brakman en Simon Vestdijk correspondeerden in de jaren zestig veelvuldig. De briefwisseling werd bezorgd door Nico Keuning in Gaven, giften en vergiften. Als bedrijfsarts kon Brakman aan medicijn komen en bezorgde deze aan de door hem bewonderde Simon Vestdijk. Allerlei pillen stuurde hij hem toe voor zijn depressies. Op een kaartje van 30 januari  1962 meldt Brakman: Hierbij 50 tabl. Librium à 5 mg. (ik koos net als bij de vorige zending de laagste dosering). Het is opgenomen in de Das Mag Scheurkalender  en voegt ter toelichting toe:  ‘Ondertussen werd er natuurlijk ook nog over literatuur & vrouwen gedelibereerd’.

WvW, 14 juni 2019

Wat maakt een boek tot een goed boek? Daarover verschillen de smaken aanzienlijk. Schrijver dezes las lang, heel lang geleden op zestienjarige leeftijd Vestdijks Ivoren Wachters voor de leeslijst op de middelbare school. Deze keuze (!) zorgde ervoor dat hij nooit meer van Vestdijk ‘genas’ alsof er zich een vestdijkgen in het brein had genesteld. Dat dit lang niet voor iedereen geldt, blijkt in het interview met Hanna Bervoets in De Groene Amsterdammer in de serie ’21 vragen aan….’ Ook zij krijgt de vraag voorgelegd ‘Welk boek zou iedereen op zijn achttiende gelezen moeten hebben?’ Bervoets van wie juist haar autobiografische roman Welkom in het rijk der zieken is verschenen, antwoordt: ‘Op mijn veertiende moest ik Ivoren Wachters van Vestdijk lezen en dat vond ik toen zo saai dat ik daarna een jaar lang geen boek meer open deed.’

Veertien en zestien jaar, keuze en dwang…wat is het doorslaggevend verschil?   Wie zal het zeggen. Bervoets zelf vindt dat tieners niets zouden móeten lezen.

WvW, 28 mei 2019

Dezer dagen las ik een essay van Gloria Wekker, waarin zij op zoek gaat naar ‘een nieuwe kunst van samenleven voor het land waarin wij willen wonen.’ Haar bron hiervoor is opmerkelijk. Zij herleest (‘kritisch’) Het land van herkomst van Eddy du Perron, een klassieker in onze literatuur uit 1935. Destijds verschenen als contemporaine bildungsroman. In haar essay ‘Jasmijn en maanlicht’ (De Groene Amsterdammer, 23 mei) zijn haar bevindingen te lezen ‘als het gaat over gender, ras/etniciteit, klasse en seksualiteit.’

Over het resultaat kan ik kort zijn: ‘De empathische Du Perron blijft toch ten diepste gevangen in een koloniaal en seksistisch wereldbeeld.’ Het basisprincipe van het koloniale samenleven was ‘(…) dat wij, witten, niet hetzelfde zijn of moeten worden als zij, dat wil zeggen niet verindischen.’

Alle contemporaine romans worden op den duur historische romans, schreef Vestdijk ooit. Dat hoeft geen noodlot te zijn; als tegenbeeld van het heden kan de roman een verdienste behouden, nog afgezien van de literaire kwaliteiten.

WvW, 24 mei 2019

In het dubbeldik themanummer over ‘Wat willen we onze kinderen leren?’ gaat De Groene Amsterdammer’ in de meimaand -de maand van een nieuwe lente en een nieuw geluid- in op ‘de ideale leeslijst’. Aan het woord komen de medewerkers van ‘dichters & denkers’ van het opinieblad, waaronder Niña Weijers. Zij refereert aan een literaire avond ‘waar hevig werd getreurd om het feit dat Simon Vestdijk niet meer wordt gelezen door jonge mensen. Met weemoed dacht men terug aan de eigen schooltijd in de jaren zestig en zeventig, toen het ondenkbaar was dat de Anton Wachter-boeken zouden ontbreken op de leeslijst.’ Zij ziet hierin twee denkfouten. De eerste is dat de eigen leesgeschiedenis ‘een heilige maatstaf is, en alles wat daarvan afwijkt een teken van algehele teloorgang.’ De andere denkfout berust op de gedachte ‘dat er zo iets is als de boeken voor de middelbare school.’

De literaire avond waarop Weijers doelt vond plaats op 10 november 2018 in Harlingen, tijdens de 20^ste Anton Wachterprijsuitreiking. Tien voormalige prijswinnaars werden die avond ondervraagd over drie zaken: heeft het winnen van die prijs iets voor je betekend, heeft Simon Vestdijk als schrijver iets voor jullie betekend, en welk favoriet fragment uit zijn werk zou je willen voorlezen? Het resultaat was teleurstellend, slechts één schrijver, Herman Stevens, ging vol voor Vestdijk, enkele anderen lazen hem nog wel, weer anderen niet, waaronder Weijers. Volgens het verslag van die avond (zie Vestdijkkroniek 133) ging het in het geheel niet over welke leeslijst dan ook. Zelfs niet bij Christiaan Weijts die zich eerder tegen het instituut leeslijst had gekeerd. Ondergetekende vond dat een gemiste kans!

WvW, 14 mei 2019

tekst op de muur in de dodencel (Foto: Oranjehotel)

De Scheveningse gevangenis dateert uit de tijd van de Eerste Wereldoorlog, maar landelijk bekend werd het complex met zo’n 500 cellen in de Tweede Wereldoorlog. In de volksmond kreeg het de geuzennaam ‘Oranjehotel’, omdat er door de Duitsers veelal verzetsstrijders gevangen werden gezet voor nader onderzoek. Het fungeerde als een Duits ‘politie- en onderzoeksgevangenis’. Volgens schatting hebben zo’n 25 duizend mensen tijdens de Duitse bezetting er verbleven. Ook Simon Vestdijk verbleef er een maand (januari/februari 1943). Vanuit Michielsgestel was hij naar het Oranjehotel overgebracht voor een onderhoud met dr. Gern; deze liet hem –na een maand wachten- gaan.

Het regiem was er wreed en velen hebben het niet overleefd; 215 gedetineerden zijn via de dodencel door het poortje afgevoerd naar de nabijgelegen executieplaats op de Waalsdorpervlakte. Elk jaar vindt daar de dodenherdenking plaats. Onder de slachtoffers waren ‘de achttien doden’ uit het  gelijknamige gedicht van Jan Campert.

Na de bevrijding bleef het complex dienst doen als strafgevangenis, waardoor het niet toegankelijk was voor het publiek. Dat zal veranderen op 7 september aanstaande: vanaf die datum leeft het Oranjehotel voort als herinneringsmonument.

WvW, 3 mei 2019