Een illegaliteitspsychose…

In haar roman En we noemen hem (2017) duikt de schrijfster Marjolijn van Heemstra in het verleden van haar familie. Volgens de overlevering heeft haar neef Frans een heldendaad verricht . Hij kon niet verkroppen dat iemand die fout was in de oorlog, daar niet voor gestraft was. Op 5 december 1946 ontplofte een bom op de Prinsegracht 266 in Den Haag. Frans stond in de familie bekend als ‘de bommenneef’.  Marjolijn (Marjolein in de roman) erft van deze ‘bommenneef’ een zegelring waaraan de voorwaarde is verbonden dat haar eerste zoon naar hem vernoemd zal worden. Als zij in verwachting is gaat Marjolein op onderzoek uit om te verifiëren of het verhaal over haar neef klopt.  Wat zij te weten komt spoort niet met de heldenstatus van de neef, die psychisch belast was.

In de psychiatrische rapporten over Frans duikt de diagnose ‘illegaliteitspsychose’ op. Een definitie ontbreekt, maar Marjolein komt een goede omschrijving ervan tegen in Bevrijdingsfeest. Die roman ‘zou het verhaal van haar bommenneef kunnen zijn.’ Het draait om angst voor verveling.

De thematiek raakt hier aan Vestdijks Bevrijdingsfeest: wanneer eindigt de oorlog voor mensen die daar in hun hoofd nog mee bezig zijn.

WvW, 2 mei 2017

Terug omhoog

Elk oordeel opgeschort

De vuuraanbidders van Vestdijk krijgt van Nico van der Sijde maar liefst vijf sterren. In zijn lezersrecensie op ‘hebban.nl ‘ moest hij eerst ‘manmoedig door flink wat taaie pagina’s heen bijten,  maar ‘veel fascinerende pagina’s‘ stonden daar tegenover en het slot maakte die zelfs ‘met terugwerkende kracht prachtig.’ Van der Sijde is onder de indruk hoe liefde, God en ideaal een enorme kracht bij Vestdijk krijgen, niet als werkelijkheid, maar als zinnebeeld. Precies die onmogelijkheid tekent Vestdijk op adembenemende wijze uit. Het gaat volgens de recensent wezenlijk over ‘de ontwikkeling van een wereldbeeld waarin elk oordeel wordt opgeschort.’

WvW, 21 april 2017

Terug omhoog

Vanwaar die vrouwenhausse?

 

‘De jonge schrijver is een vrouw’, kopt Jet Steinz in SirEdmund van 15 april. De aanwijzingen daarvoor stapelen zich op. Kijk bijvoorbeeld naar de Anton Wachterprijs, die twintig keer is uitgereikt: ‘De afgelopen vijf keer dat de Anton Wachterprijs werd uitgereikt ging de prijs vier keer naar een vrouw, terwijl daarvoor de enige vrouw die de prijs ooit won Tessa de Loo was (in 1984).’ Steinz vraagt jonge vrouwelijke auteurs en een mannelijke schrijver hoe het komt dat de nieuwe generatie schrijvers gedomineerd lijkt te worden door succesvolle vrouwen. ‘Vrouwen hebben iets te bevechten. En als er iets te bevechten valt, is de literatuur die daaruit voortkomt over het algemeen beter.’ Maar daar komt nog iets bij: velen zijn bevriend met elkaar en ‘ze hebben relaties met elkaar, want ze zijn biseksueel, lesbisch of queer.’

Vanuit wetenschappelijke hoek echter wordt het beeld van een vrouwelijke suprematie in de literatuur gerelativeerd. Hoogleraar boekwetenschap, Lisa Kuitert wijst op eerdere golfbewegingen in de geschiedenis rond vrouwelijke auteurs met een feministische achtergrond.

WvW, 15 april 2017

Terug omhoog

‘Ons Erfdeel’ zestig jaar!

De Vlaams-Nederlandse culturele instelling Ons Erfdeel bestaat zestig jaar. Ten huize van de ambassadeur van België werd dat op 30 maart gevierd. Anton Korteweg besprak het feestgeschenk dat hij voor de feestelijke gelegenheid samenstelde: een prachtige bundel met 25 ‘duetten’ waarin dichters dichten over een schilderij. Vlamingen hebben het over ‘schilderijgedichten’. In Nederland, bijvoorbeeld T. van Deel spreekt liever over ‘beeldgedichten’. Een betere term, want in de bundel is het niet altijd een schilderij waarop de dichter aanslaat. Hierop wees Ad Zuiderend die ook een van de sprekers was, evenals Charlotte Mutsaers. Korteweg wees er overigens op dat de ‘schilderijgedichten’ eigenlijk ‘gewone’ gedichten zijn: er is natuurlijk een wisselwerking tussen schilderij en gedicht, maar de dichter gaat ‘met de afbeelding aan de haal.’ Zo ook Vestdijk van wie het gedicht is opgenomen ‘Terras met Herculesbeelden.’ Hier komt zelfs al de titel niet overeen met het schilderij van Carel Willink. Dat heet: Terras met Hercules. In het begeleidend essay stelt Korteweg vast dat Vestdijk het gedicht ‘geheel naar eigen hand zette.’

WvW, 31 maart 2017

Terug omhoog

‘Denkende romans’ over mens en cultuur

Literatuur is een vorm van filosofie en filosofie respecteert de wijsheid en levenservaring van de literatuur. Literatuur als een vorm van praktische filosofie over de mens en over de cultuur. In Denkende romans werkt Jeroen Vanheste dit uit aan de hand van bekende literaire werken van twaalf grote schrijvers. Zes daarvan richten zich op de levensvragen en zingeving van de mens, het andere zestal is richt zich op het stellen van een cultuurdiagnose. Vestdijk krijgt een hoofdstuk in de eerste groep als ‘een Hollandse proustiaan’ liefde, idealisme en kunst bij Simon Vestdijk. Eigenlijk vormt Vestdijk met Cervantes en Proust een subgroep. Dit drietal beschouwen het ware leven vooral als een mentale aangelegenheid. Bij hen is de discrepantie tussen ideaal en werkelijkheid tastbaar. Als reactie daarop zijn er twee reacties mogelijk. Terugtrekking uit de wereld, een soort onthechting die ook door Schopenhauer werd voorgestaan. De andere reactie leunt op het actieve scheppende idealisme van Nietzsche, die het creëren van een eigen wereld voorstaat. Bij Vestdijk komen beide reacties voor. Er is in de liefde zowel vluchtgedrag in platonische relaties als ook het scheppen van eigen idealen en waarden.

Als voorbeelden van schrijvers die vooral uit zijn op het stellen van een cultuurdiagnose behandelt Vanheste onder meer Eliot, Dostojewski en Houellebecq.

Jeroen Vanheste, Literatuur en de filosofie van mens en cultuur, DAMON 2017

WvW, 31 maart 2017

Terug omhoog

Kalender: Actueel

december 2024
M D W D V Z Z
« nov    
 1
2345678
9101112131415
16171819202122
23242526272829
3031  

Categorieën