Gerry van der List begint zijn bespreking van de expositie van het schilderij Pentecostés van El Greco in de Nieuwe Kerk in Amsterdam als volgt:
“ ‘Niet hun innerlijke radeloosheid, hun angst of de tweestrijd van hun geweten, neen, de geur der corozas was het veeleer, die hun op hun tocht langs het tierende en deinende volk, de fataalste bedwelming aandeed.’ Dat is nog eens begin van een roman! Even beeldend als ouderwets. De openingsregels stammen dan ook uit een verhaal uit 1937, Het vijfde zegel van de hand van Simon Vestdijk. Het handelt over de confrontatie van Domenikos Theotokopoulos met de katholieke inquisitie in het Spanje van de zestiende eeuw.” (Elsevier, 4 maart 2017)
Het door het Prado Museum in Madrid uitgeleende schilderij is tot 9 april in de Nieuwe Kerk te zien. Het stelt de uitstorting van de Heilige Geest voor, een bijzondere gebeurtenis die met Pinksteren wordt gevierd.
Van der List meldt dat Vestdijk in zijn roman zijn verbeelding de vrije loop kon laten, over het leven van El Greco is immers niet zo heel veel bekend. Verder beschrijft hij het in de vergetelheid raken van El Greco en het feit dat zijn werk later zou dienen als inspiratiebron voor bijvoorbeeld Picasso. En hij bespreekt enkele controverses rond de schilder: had hij een neurotische aandoening of een oogafwijking (zie de uitgerektheid van de lijven van zijn figuren) of was zijn aparte manier van kijken een teken van zijn genialiteit?
Om zijn korte bespreking te eindigen met deze slotalinea:
“Op een of andere manier wist El Greco wel het hemelse en aardse op een bijzondere manier te verbinden. Vestdijk bracht het in Het vijfde zegel zo onder woorden: ‘Hij geloofde niet meer aan God, maar evenmin geloofde hij aan het niet-bestaan van God, omdat zowel het ene als andere hem diep onverschillig liet. Dat schonk hem een grote vrede en hij had wel als apostel willen optreden voor dit nieuwe ongeloof, dat zo troostrijk was en zo vanzelfsprekend.’ “
RJ, 8 maart 2017
