Vestdijkkring

Op 17 augustus overleed op 91 jarige leeftijd Willem G. van Maanen auteur van een twintigtal romans, waarvan Droom is het leven, De onrustzaaier en Heb lief en zie niet om tot de bekendste behoren.  Na het bekend worden is Van Maanen veelal herdacht als een veel geprezen, maar toch weinig gelezen schrijver. Zo zei Wim Hazeu voor het NOS journaal dat hij ‘in de schaduw van Vestdijk leefde, die hij zeer bewonderde’. Het was, volgens Hazeu Van Maanen liever geweest als hij meer lezers had gehad. In een van de weinige interviews  (lezentv) zegt Van Maanen dat hij als 13, 14-jarige jongen al Vestdijk las. Zijn moeder vond dat wat te vroeg, maar juist ‘het waagstukje’ en ‘de ingewikkeldheid’ trok hem aan. Van Maanen wilde weten ‘hoe Vestdijk  eruit kwam’. In Vrij Nederland  (week 36) roemt Jeroen Vullings De onrustzaaier om zijn toegankelijkheid, welke misschien mede te danken is aan de invloed van Vestdijk op Van Maanen. ‘Zeg ik het oneerbiedig, dan is dat boek, incluis alle verdiensten: Vestdijk voor kinderen. Dat voortdurende geredetwist, die combattieve botsing van wereldbeelden in scherpe dialogen van een nogal adolescent-verbeus karakter – dat ademt Vestdijk. Ook diverse personages uit het boek behoren volgens Vullings tot ‘de Vestdijk-familie, waarin het wemelt van de ongunstige meneren Visser’.

WvW, 12 september 2012

Onlangs verschenen enkele jaargangen van Vooys digitaal in DBNL. In de eerste aflevering van jaargang 13 van Vooys staat een interessant artikel van Jos Buurlage over de entree van Harry Mulisch in het literaire leven, onder de titel: ‘Sympathiebetuigingen, polemieken en een vadermoord.’ Buurlage gaat uitvoerig in op de in 1951 geschreven novelle Chantage op het leven van Mulisch. Dit werk is te lezen als een reactie op de twee jaar daarvoor verschenen roman van Vestdijk De kellner en de levenden. De gelijkenissen tussen beide werken zijn  inderdaad opvallend, evenals de verschillen.  Voornaamste verschil ligt in de strekking van beide werken: bij Vestdijk kiezen de twaalf voor de christelijke waarden in het leven, bij Mulisch worden de christelijke ingrediënten gebruikt om er een negatieve strekking aan te geven. Waar Vestdijk als auteur geen afstand van het Christendom lijkt te nemen, zie zijn Toekomst der religie waar het Christendom pas op termijn zal verdwijnen, gebruikt  Mulisch materiaal van Vestdijk om ‘het open te breken en om te keren’.
Jos Buurlage signaleert evenwel dat de modernist Vestdijk voor Mulisch een ‘literaire vader’ zou kunnen zijn. Maar deze vader wordt ‘met zijn eigen wapens bestreden: zoals Vestdijk materiaal van Joyce benut, gebruikt Mulisch ingrediënten uit De kellner en de levenden om met Vestdijk af te rekenen. Deze”vadermoord” vormt een constante in het oeuvre van Mulisch.’
Zie Vooys, jaargang 13, Utrecht 1994-1995.

WvW, 6 september 2012

De altijd betrokken Aleid Truijens maakt zich zorgen over het literatuuronderwijs. In De Volkskrant  van 15 augustus is zij bedroefd: ‘Niemand vindt literatuur nog belangrijk.’ Zij is voorstander van een nieuwe literaire canon, maar dan niet een van boeken, maar van schrijvers waarmee de jeugd via het onderwijs kennis moet maken. Zij realiseert zich evenwel dat ‘…zo leuk als ander kindervermaak wordt lezen toch niet.’ Maar Truijens is vast van mening dat, pas als je een standaard neerzet het vak letterkunde wat voorstelt.
Een dag later krijgt de column van Truijens een vervolg. De Volkskrant honoreert de reactie van Henk Slechte uit Schiedam als ‘de brief van de dag.’ Hij vindt het pleidooi van Truijens sympatiek, maar krampachtig. De briefschrijver herinnert zich zijn leraar Nederlands K.W. Staal, wiens gezicht en naam hem nog levendig voor de geest staan: ‘Hij vertelde ons bevlogen wie Vestdijk was, waarom hij hem de grootste schrijver van dat moment vond, en waarom wij zelf moesten ervaren of wij dat ook vonden. Ook had hij voor iedereen een leesadvies met toelichting. De jongen die naast mij zat moest beginnen met Ierse nachten. Mij raadde hij Puriteinen en Piraten aan, omdat ik van geschiedenis hield. (…) Als we het boek terugbrachten, praatte hij er met ons over, gewoon na schooltijd en natuurlijk alleen met wie dat wilde. Zelf heb ik toen nagenoeg alles van Vestdijk gelezen, en ik ben ook op zoek gegaan naar andere schrijvers. Daar ligt mijn inziens de sleutel: het enthousiasme en deskundigheid van de leraar. Ik ben er altijd van overtuigd gebleven dat leesdwang niets oplevert.’  
Wat hiervan te denken? Beiden hebben gelijk. Aleid Truijens ziet goed dat binnen de veelheid van aanbod ‘een standaard’ nodig is om mee te tellen. Maar de briefschrijver raakt aan wat ik zelf altijd als de essentie van onderwijs heb gezien. Deze is zo mooi verwoord door Thomas Mann in Doctor Faustus: ‘onvermoede belangstelling creëren, is veel meer de moeite waard dan een al bestaande belangstelling van dienst te zijn.’

Wilbert van Walstijn, 16 augustus 2012

Het overlijden van Gore Vidal brengt Jona Lendering tot het volgende advies over boeken waarin Romeinse keizers figureren: ‘Over de Mémoires d’Hadrien, De berg van licht en Julian bestaat geen twijfel: topboeken. Maar verder toch eerder De nadagen van Pilatus van Simon Vestdijk. Niet helemaal een keizerroman, maar Caligula is voldoende aanwezig om hem mee te laten tellen. De roman is ongeveer even oud als Graves’ Claudiusboeken, maar is onverminderd actueel.’

Weblog van Jona Lendering

WvW, 13 augustus 2012

 
In NRC Handelsblad van 4 augustus schreef Jan Huijnink over de volgende coïncidentie onder het kopje Eerbetoon: ‘Zomer aan de Lek. Onder een blauwe hemel vaart veerpont Stad Schoonhoven zwaarbeladen heen en weer. Op deze druk bevaren vrachtverkeersroute geen sinecure. Aan de oever in het gras gezeten herlees ik Vestdijks Meneer Visser’s hellevaart , de tweede roman waarin Vestdijk putte uit zijn Harlingse jeugdherinneringen. Een ver verwijderde werkelijkheid maar even werkelijk als de bedrijvigheid op de rivier. In de rij van vrachtvaarders nadert nu een enorm lange boot uit de richting Rotterdam. Zeker twintig grote Maersk-containers vormen achter elkaar een grijze wand. Het schip voert geen natievlag. Het heet Lahringen.’WH, 5 augustus 2012