Vestdijkkring

In zijn in oktober 2019 verschenen ‘familieroman’ Vaderliefde vertelt P.F. Thomése over zijn oma Oela. Bertha de Bruin was als zangeres opgeleid aan de Toonkunst-Muziekschool in Utrecht, de voorloper van het tegenwoordige conservatorium. Directeur in haar tijd was de componist Johan Wagenaar. De stem van Bertha, oma Oela, heeft op de kleine Frans Thomése diepe indruk gemaakt. Bertha schreef ook gedichten. Daarmee raakte ze het hart van een jonge, geniale mede-student: Willem Pijper. Nu weten we dat het hart van Pijper snel in brand vloog.  ‘Haremhouder’, zo typeerde de dichter Marsman hem, die hem kende uit Zeist. Vestdijk haalt in Gestalten tegenover mij herinneringen aan Pijper op en vertelt met betrekking tot het ‘sexueel pluralisme’ van Pijper: ‘In zijn meest prille jeugd had hij dromen gehad, waarin vrouwen en ook andere wezens houriachtig dooreenkrioelden…’ Thomése gaat verder: ‘Zag hij (Pijper, F.H.) Bertha al op arabeske wijze meekronkelen tussen de houri’s en “andere wezens”, gelijk in de koortsachtige visioenen die hij als hete jongen in zijn omwoelde ziekbed had gehad? Ik sluit het niet uit. Of was hij in de ban van haar zilverglanzende, kristaltinkelende stem? Over hun verbintenis of verbondenheid is niets bekend’. Wel heeft Pijper Nachtliedje in Es-groot, het derde van zijn Vier liederen, aan haar opgedragen. Berthe trouwde op haar 23e met Cornelis Thomése, tweede luitenant bij de genie. Houri’s  zijn wonderschone vrouwelijke wezens in de islamitische mythologie, te vergelijken met Griekse nymfen. Behalve bij Vestdijk -en nu bij Thomése- kan ik me niet herinneren het woord elders te zijn tegengekomen.

FH, 29 januari 2020

Ook Arnon Grünberg is te gast in ‘De Taalstaat’ (25-01) en krijgt de drie kussentjes voorgelegd waarop de portretten van Vondel, Vestdijk en Vasalis prijken. Arnon kiest ‘toch’ Vestdijk, want hij won twee keer de Anton Wachterprijs. De eerste –toegekende- prijs was voor zijn debuut Blauwe maandagen. De prijs werd uitgereikt door de weduwe van Vestdijk, Mieke. Een bijzondere ontmoeting want ze fluisterde Arnon ‘enige gepast venijnige woorden in het oor. Zij vond mijn boek maar niks.’

WvW, 26 januari 2020

In het radioprogramma ‘De Taalstaat’ was op 4 januari de kersverse hoogleraar Jacqueline Bel te gast. Zij bezet de Multatuli-leerstoel die uit nood is geboren aan de Vrije Universiteit. Een initiatief ontstaan na de opheffing van de studie Nederlands aan diezelfde universiteit. Zij kreeg drie kussens voorgelegd met daarop drie afbeeldingen van Nederlandse auteurs: Vondel, Vasalis en Vestdijk. Haar werd simpel de vraag gesteld welke klassieker uit de Nederlandse literatuur kiest u? Jacqueline Bel vond het een mooie selectie, want van Vondel en Vasalis springen direct prachtige dichtregels in haar hoofd op. Toch kiest zij voor Simon Vestdijk, die zij een ‘fantastische schrijver’ vindt. Hij is ‘veelzijdig, geestig en scherp.’ Zijn boek over poëzie De glanzende kiemcel, kan ze iedereen aanbevelen Zelf heeft Vestdijk ook schitterende poëzie geschreven, dat technisch knap is, ontroert en een cyclische opbouw kent. Zijn dichtbundels bevatten gedichten die een onderlinge samenhang vertonen. Zijn romans zijn heel uiteenlopend, niet allemaal even goed, maar wel allemaal interessant. Pastorale 1943 is daar een voorbeeld van, omdat het zo’n eigen kijk op de amateuristische aanpak van het verzet in de oorlog behandelt. Het is eigenlijk ongehoord dat hij nog zo weinig wordt gelezen. Het zal moeilijk, maar niet onmogelijk zijn om jongeren voor deze schrijver nog te winnen zonder hen te helpen bij een goede introductie in zijn werk. Ze vreest dat inmiddels ook bij de docenten er te weinig kennis over hem is.

WvW, 15 januari 2020

Een opname van dit gesprek is ook hier te beluisteren:

Een duik in de archieven kan lonen. Dat bleek eind 2019 toen Jeanine Otten correspondentie aantrof in het Hannemahuis in Harlingen. De herkomst is onbekend. Het betreft een brief van Simon Vestdijk aan Tjitske van der Staag. Tjitske is bekend als Marie van der Boogaard op wie Anton Wachter ‘besluit’ verliefd te worden nadat Ina Damman hem heeft afgewezen. Het Hannamahuis was al in het bezit van een foto van haar en twee briefkaarten van Simon aan deze Tjitske. Zij liggen in een vitrine in de Vestdijkkamer.
De brief is met vulpen geschreven en gedateerd 20 oktober 1958. Kennelijk heeft Tjsitske Vestdijk gefeliciteerd met zijn zestigste verjaardag. Hij schrijft het volgende:

Beste Tjitske,
Wel bedankt voor je felicitatie. Ik vond het prettig wat van je te horen, nadat ik je door de radio al ‘echt’ gehoord had. Het leek mij bijzonder sportief, dat je daaraan meedeed, want de vrouw had het niet het gemakkelijkst in dit ….[onleesbaar], vooral door de tamelijk vrijmoedige manier, waarop ik indertijd met mijn herinneringen aan jou ben omgesprongen. Ik zal me daarvoor nu maar niet gaan verontschuldigen, – dat zou een beetje huichelachtig zijn. Maar in ieder geval: hoe vrij ik ook gefantaseerd heb, voor mezelf heb ik fantasie en werkelijkheid altijd heel goed uit elkaar kunnen houden.
Met beste groeten, Simon.

WvW, 8 januari 2020

De componist Willem Pijper (1894-1947) gold als een van Vestdijks beste vrienden. Zij werkten nauw samen aan de (onvoltooide) opera Merlijn en over het ontstaan van die opera danken wij de publicatie met de briefwisseling tussen Simon Vestdijk en Willem Pijper, verschenen in 1992. In 2011 verscheen de uitgave van Het papieren gevaar, met de verzamelde geschriften van Pijper. Nu is in de reeks privé-domein verschenen In het licht van de eeuwigheid, Een leven in brieven 1917-1947, De keuze uit zijn brieven is opnieuw gemaakt en uitvoerig geannoteerd door Arthur van Dijk.

Vestdijk had Pijper als literator hoog zitten en dat is te merken in deze nieuwe uitgave. Ook brieven aan Vestdijk zijn in de selectie opgenomen. Over de relatie tussen Vestdijk en Pijper komt de lezer soms pikante details tegen, niet uit de brieven aan vriend Vestdijk, maar eerder uit brieven aan derden (vooral vriendinnen) waarin Pijper Vestdijk (en Ans Koster) ter sprake brengt. Zo wordt duidelijk dat Pijper van Ans niet veel moest hebben. Frappant is ook de grote belangstelling van Pijper voor de vrijmetselarij en voor astrologie. Het laatste deelde hij met Vestdijk.

Pijper is twee keer getrouwd, maar hield daarnaast innige contacten met zo veel vriendinnen erop na dat Marsman hem kwalificeerde als een ‘haremhouder’ en Vestdijk omschreef hem ‘als slachtoffer van pluralisme’. In de brieven aan deze vriendinnen vertrouwde Pijper veel toe. Het boek is aan een van hen, Louise Bolleman opgedragen.

WvW, 7 januari 2020