Vestdijkkring

Het is niet voor het eerst dat Sylvia Witteman in haar Sir Edmund-column (19-05) aandacht besteedt aan Vestdijk. Zij herlas alle Anton Wachter-romans –‘en ook dat was leuk’- met een zwak voor deel 6: De vrije vogel en zijn kooien. Bij verschijning in 1958 een ‘schandaalroman’. De 19-jarige medicijnstudent Anton vrijt met twee zussen tegelijk, beiden zijn hospita, beiden in de dertig, thuis op Overtoom 128. Fietje (‘het kleine kreng’) en Clasina (met ‘eierdooierogen’) stemmen in met de driehoeksverhouding. Waarom doen ze dat, vraagt Witteman zich af? In 1920, het jaar waarin de roman zich afspeelt, was er geen seksuele vrijheid, maar ook de dames wilden wel seks. Dat moest dan wel stiekem gebeuren en met een inwonend, lompe egocentrische student was dat een ‘onopvallende optie’. Standsverschil leidde ertoe dat Anton zelfs Fietje, van wie Anton echt hield, toch liet vallen. Sylvia slaakt dan een scheldwoord.

WvW, 19 mei 2018

Een patiënt die zich begrepen voelt herstelt sneller. Kan een arts leren zich beter in te leven? Volgens de emiritus hoogleraar Ad Kaptein is dat mogelijk door literaire werken te lezen. Hij bespreekt in ‘Helende woorden – romans over ziek-zijn’ bekende literaire werken over ziekte en ziek zijn. De bundel is een pleidooi voor empathie in de geneeskunde.

Kaptein, medisch psycholoog, behandelt in korte hoofdstukken 26 romans waarin auteurs zich inleven in zieke mensen. Het gaat om klassiekers zoals Solzjenitsyn  met Kankerpaviljoen en van Vestdijk Ivoren Wachters; Glastra van Loon is vertegenwoordigd met De Passievrucht. Andere romans die binnen het thema vallen ontbreken, zoals De Toverberg van Thomas Mann, De Pest van Albert Camus en ook Komt een vrouw bij de dokter van Kluun, liet Kaptein bewust weg: té voor de hand liggend. De roman van Kluun vond hij in literair opzicht niet goed genoeg. Zijn keuze werd ook beïnvloed door de aansluiting bij ziekten waarvoor het LUMC behandelafdelingen kent. De hoofdstukken zijn eerder in Cicero verschenen, het voormalig magazine van het Leidse academisch ziekenhuis.

WvW, 18 mei 2018

In Nieuwsbrief 784 biedt antiquariaat Fokas Holthuis 23 Eliance Pers-uitgaven aan van topauteurs, waaronder Vestdijk. Eliance pers is een belangrijke naoorlogse Nederlandse private persdrukker. Peter Muller is hier de man die in de periode 1968-1980 fraaie uitgaven drukte aanvankelijk op zijn eigen handpers. Fokas Holthuis biedt in de Nieuwsbrief (april 2018) twee titels aan van Vestdijk. Het gaat om het verhaal ‘Deernis met de wegen’ nummer 29 in de Eliance-reeks voor € 35 en om de niet voltooide roman De persconferentie, nummer 23 in de Eliance-reeks. Beide uitgaven verschenen in een oplage van 100 genummerde exemplaren.

WvW, 4 mei 2018

De nieuwste bundeling van essays, dagboekbladen en veldnotities van H.C. ten Berge, Een spreeuw voor Harriët, opent met een hoofdstuk over Simon Vestdijk en Adriaan Roland Holst. Achtergrond voor zijn keuze vormt zijn fascinatie voor het insomniathema in poëzie. De belangstelling ervoor ontstond nadat hij het gedicht ‘The pain of sleep’ gelezen had van Coleridge.

Nu bestaan er ‘diepgaande verschillen’ tussen Holst en Vestdijk; de eerste was een ‘lyrisch-retorische geest’, de tweede beschikte over ‘verbluffend veelzijdige, maar vooral analytische kwaliteiten.’ Wat hen echter bond was de humor èn ‘de eenzame wake’ met ‘haar onaangename bijverschijnselen.’ Slapeloosheid is een ‘negatieve kracht’ die meest gepaard gaat met angst. Angst die zich op velerlei wijze kan manifesteren, maar altijd ‘vreet aan de ziel en de persoonlijkheid doet verkruimelen.’ De literatuur staat er bol van. Ook bij Holst en Vestdijk is het thema ruimschoots aanwezig. Vestdijk schreef er ‘een magistraal boek’ over, Het wezen van de angst waarin hij angst als paradoxale verenkeling munt; Holst spreekt Vestdijk in Swordplay – Wordplay erop aan:

Tel van uw Brein licht ook de rijkste vangst:
het edelst in uw denken blijft uw angst.

Op zijn ziekbed herkent Holst de angst in de ogen van Vestdijk, maar omschrijft deze als ‘een hel van ijs’, tevens de titel van het hoofdstuk.

WvW, 13 april 2018

In de oorlogsjaren schreef Vestdijk over ´De grootheid van Judas´. Hij nam het op in zijn bekroonde Essays in duodecimo. Kernpunt is Vestdijks twijfel over Judas drijfveren voor het verraad van Jezus. Het motief geldzucht is ´banaal´, gezien het geringe bedrag; teleurstelling over het uitblijven van het te stichten Messiasrijk is eveneens ongeloofwaardig omdat Jezus altijd over de toekomst sprak. Vestdijk kiest voor een derde weg: bij Judas leefde de drang om Jezus te helpen door zich als ‘instrument van de voorbeschikking’ op te werpen. In hem leefde sterker dan bij de andere discipelen de ‘drang tot het voltrekken van het noodlot’.

Sander van Walsum signaleert dat ‘een groeiende groep theologen vindt dat de twaalfde discipel anders moet worden gepresenteerd: meer in zijn dienende rol voor Jezus. De Judaskus was geen verraad, misschien was Petrus ‘de verrader’, niet Judas: Nee, Judas was helemaal zo slecht niet’’ (de Volkskrant.20.03) Een zienswijze die ook zichtbaar is in The Passion.

WvW, 30 maart 2018