Vestdijkkring

OVT van de VPRO-radio op zondag 5-10-2014 besteedde aandacht aan de beste boeken over de Tachtigjarige Oorlog, of De Opstand, zoals het nu correcter heet. Hierin nam met vijf sterren schrijver Arie Storms De vuuraanbidders van Vestdijk op. Het is een meesterwerk. Volgens Storm kun je ‘voor de meest uiteenlopende onderwerpen altijd wel terecht bij Vestdijk. Het schokkende van de roman vindt hij de overgang van de hoofdpersoon Gerard Criellaert van calvinist naar atheïst. Storms: ‘Weet je wat het leuke van Vestdijk is? Vestdijk durft zo veel in zijn romans. Er zitten altijd meerdere verhalen in zijn boeken.’

WvW, 6 oktober 2014

Piet Kralt beziet literatuur vooral als een ‘lichtvoetig spel’, naast allerlei zwaarwichtigheden die er ook zijn. Lichtvoetigheid drukt zich op velerlei wijzen uit. In het onberekenbare, het onvoorspelbare; in het spel van de auteur met zijn eigen leven, met zijn verhalen die hij gelezen of gehoord heeft. Ook speelt de auteur met de lezer door hem te laten raden of op het verkeerde been te zetten. Ook de lezer speelt met allerlei interpretaties. In vijftien korte opstellen bespreekt Kralt dit spel en de grenzen van het spel in de literatuur. In De lichtvoetigheid van literatuur (United p.c. Uitgeverij, 2014) komt Vestdijk drie keer voor: een opstel over hem en Thomas Mann (een ingekorte versie van een artikel uit de Vestdijkkroniek), een stuk over De vuuraanbidders en een passage over Rumeiland in een stuk over zeerovers. Maar ook anderen, zoals Herman Gorter, Arthur van Schendel en Tommy Wieringa komen aan bod. De sleutelstad Leiden sluit het spel in een apart hoofdstuk af.

WvW, 19 september 2014

Naar aanleiding van zijn overlijden op 4 september 2014 is in het Letterkundig Museum een kleine expo te zien over Gerrit Kouwenaar (1923-2014). In het eerbetoon dat het museum aan de schrijver wijdt, is onder meer een brief van Kouwenaar aan S. Vestdijk te zien vanuit zijn woonplaats Baarn, gedateerd 15 juni 1944. Kennelijk heeft Vestdijk twee novellen besproken van Kouwenaar. Hij dankt Vestdijk voor de ‘bemoedigende en kritische woorden’ over twee novellen. Kouwenaar schrijft: ‘Ik kan niet anders zeggen, dan dat u de spijker op de kop heeft geslagen’. Uit de brief blijkt niet over welke novellen Vestdijk had geschreven. Wel is bekend dat Kouwenaar in de Tweede Wereldoorlog clandestien heeft gepubliceerd. Ook preciseert hij in zijn brief dat beide novellen het ‘complex der dubbele persoonlijkheid’ als uitgangspunt hebben, dat hij zowel adoreert als bevecht. Hij meldt voorts dat hij met nieuw prozawerk bezig is, waarin hij hoopt ‘weer een stap nader te komen tot “verklaring”‘ van het complex dat hem zo bezighoudt. Hij vraagt Vestdijk: ‘Misschien mag ik U over een jaartje nog eens lastigvallen?’ Of dat ook gebeurd is, dat mag de biograaf van Gerrit Kouwenaar uitzoeken.

WvW, 10 september 2014

Een foto gemaakt van de brief is geplaatst op de beeldbank

Christiaan Weijts bespreekt in De Groene Amsterdammer (28/8/14) de Amerikaanse boekomslagontwerper Peter Mendelsund, die aan zijn boek werkt What we see when we read. Hij heeft op basis van alle uiterlijke beschrijvingen van Anna Karenina in de roman van Tolstoj een compositietekening laten maken door een erkend softwareprogramma. Wat blijkt? Het portret lijkt niet op het beeld dat tijdens het lezen ontstaat. Zijn conclusie: literaire personages zijn fysiek vaag; de geringe fysieke kenmerken die ze hebben doen er weinig toe. Weijts kan zich vinden in die conclusie aan de hand van Vestdijks beschrijving van Ina Damman: ‘Onbestemd keken licht blauwe ogen voor zich uit; het donkere haar boven de matte gezichtskleur gaf een aardige tegenstelling; men kon zien dat haar bewegingen sierlijk moesten zijn.’ Weijts vindt sierlijkheid het meest beeldbepalend, maar ongeschikt voor een compositie, want ‘literatuur richt zich op het gebied voorbij het uiterlijk.’ Personages zijn geestelijke portretten. Dat geldt te meer voor personages via wie je het verhaal leest. Anton Wachter dus: ’Hoe ziet Anton Wachter eruit? Dat doet er nauwelijks toe, want je zit in zijn hoofd als in je eigen hoofd.’  Met zijn titel ‘Wanted: lage jukbeenderen’ zette Weijts zijn lezers op het verkeerde been.

WvW, 1 september 2014

Schokkende of aanstootgevende boeken zijn van alle tijden. Dat is wat de samenstellers willen tonen in de recent verschenen bundel Schokkende boeken! (uitgever, Verloren). Hierin zijn 32 voorbeelden bijeengebracht en besproken, Van den vos Reynaerde tot De vrouw die de honden eten gaf. Door de eeuwen heen zijn boeken soms als ‘pornografisch, bizar, racistisch, staatsgevaarlijk of godslasterlijk’ ervaren. Ze zorgden in elk geval voor de nodige beroering. De redacteuren hebben de besproken boeken ingedeeld al naar gelang de beroering het lichamelijke, het geestelijke of de vorm van het literaire werk betrof. Ook Vestdijk wordt besproken door Lisa Kuitert. Haar bijdrage heet: Vestdijk als auteur van een ‘schokkend’ oeuvre. Over Else Böhler, Duits diensmeisje.  Een wat tweeslachtig  en oppervlakkig opstel omdat het zoals de titel aangeeft zowel over zijn roman uit 1935 gaat, als over andere door Vestdijk geschreven ‘schokkende’ boeken met De nadagen van Pilatus als topscorer.

WvW, 28 augustus 2014